Băng tải là bộ phận chủ yếu, thường làm từ cao su, PVC, PU hoặc vải dệt tổng hợp. Băng cao su bền, chịu nhiệt và mài mòn tốt, phù hợp cho vận chuyển vật liệu nặng như than, quặng. Băng PVC và PU nhẹ, sạch sẽ, được dùng trong ngành thực phẩm, dược phẩm.
Cấu trúc băng gồm nhiều lớp: lớp lõi (fabric core) chịu lực kéo, lớp phủ trên và dưới bảo vệ khỏi mài mòn và tác động hóa chất. Độ dày, độ bền kéo của băng phụ thuộc vào trọng tải vận chuyển.
Trống dẫn kết nối với motor, truyền động làm băng tải chạy. Trống bị dẫn ở đầu kia giúp điều chỉnh độ căng băng. Đường kính trống ảnh hưởng đến tuổi thọ băng: trống nhỏ làm băng uốn cong nhiều, mau hỏng.
Bề mặt trống thường được phủ cao su hoặc ceramic để tăng ma sát, tránh trượt băng. Trong môi trường ẩm ướt, trống phủ cao su rãnh chữ V giúp thoát nước và giữ băng tốt hơn.
Con lăn đỡ nâng đỡ băng tải và vật liệu, giúp băng chạy êm. Có hai loại chính: con lăn phẳng (flat idler) cho băng phẳng và con lăn V (troughing idler) tạo hình máng, tăng khả năng chứa vật liệu.
Khoảng cách giữa các con lăn quyết định độ võng của băng. Con lăn đặt quá xa làm băng võng nhiều, vật liệu dễ tràn. Con lăn đặt quá gần tốn chi phí và tăng ma sát. Khoảng cách tiêu chuẩn là 1-1,5m tùy trọng tải.
Motor điện cung cấp động lực, thông qua hộp giảm tốc (gearbox) để giảm tốc độ và tăng mô men xoắn. Công suất motor phụ thuộc vào chiều dài băng tải, trọng tải và tốc độ.
Hệ thống truyền động hiện đại sử dụng biến tần (inverter) để điều chỉnh tốc độ mượt mà, tiết kiệm điện năng. Khởi động mềm (soft start) giảm sốc cho băng và motor khi khởi động.
Khung băng tải làm từ thép hình hoặc thép hộp, được mạ kẽm hoặc sơn chống gỉ. Thiết kế khung phải đủ cứng để không bị võng khi chịu tải, đồng thời đủ nhẹ để dễ vận chuyển và lắp đặt.
Chân đỡ có thể cố định hoặc có bánh xe để di động. Chân đỡ điều chỉnh được chiều cao giúp lắp đặt trên nền không bằng phẳng hoặc kết nối với các thiết bị khác.
Gạt vét (scraper): gạt sạch băng tải sau khi dỡ vật liệu, tránh vật liệu bám lại gây mòn băng và tràn ra ngoài.
Thiết bị căng băng (tensioner): duy trì độ căng băng ổn định, tránh trượt hoặc lệch băng. Có loại căng bằng trọng lực (gravity tensioner) và căng bằng vít (screw tensioner).
Thiết bị chống lệch (tracking guide): dùng các con lăn hướng hoặc cảm biến để giữ băng chạy thẳng, tránh lệch ra ngoài.
Hệ thống phun nước hoặc bụi: làm sạch băng tải trong các ứng dụng bẩn như mỏ than, xi măng.
Băng tải phẳng có bề mặt phẳng, phù hợp vận chuyển vật nhỏ, nhẹ và đều. Được dùng rộng rãi trong nhà máy điện tử, xưởng lắp ráp, sân bay (băng chuyền hành lý).
Ưu điểm là đơn giản, dễ bảo trì và lắp đặt. Nhược điểm là không vận chuyển được vật liệu syppy như cát, hạt.
Băng tạo hình chữ V nhờ các con lăn V, tăng dung tích chứa. Dùng trong ngành khai khoáng, xi măng, hóa chất để vận chuyển vật liệu rời như than, quặng, cát.
Góc máng thường 20-45 độ tùy vật liệu. Góc lớn chứa nhiều hơn nhưng băng mau mòn. Loại này có thể vận chuyển trên khoảng cách xa, lên đến vài km trong các mỏ lộ thiên.
Băng làm từ các mắt xích nhựa ghép lại, chịu tải tốt và dễ thay thế. Bề mặt có thể là phẳng, có gai, có rãnh tùy ứng dụng.
Phổ biến trong ngành thực phẩm (nhà máy bia, sữa, chế biến thịt) vì dễ vệ sinh, chịu được nước nóng và hóa chất tẩy rửa. Băng modul cũng chạy êm, không cần bôi trơn.
Băng dệt từ dây thép không gỉ, có khe hở giúp thoát nước và khí. Dùng trong lò nướng, lò sấy công nghiệp (bánh mì, gốm sứ), nơi cần chịu nhiệt cao.
Độ thông thoáng của băng cho phép gió nóng lưu thông, sấy đều sản phẩm. Băng dây thép bền nhưng nặng và đắt hơn băng cao su.
Băng tải nghiêng vận chuyển vật liệu lên cao. Bề mặt băng có gân, vách chắn hoặc múi để giữ vật liệu không trượt xuống. Góc nghiêng tối đa phụ thuộc vào đặc tính vật liệu, thường 15-30 độ.
Trong kho hàng cao tầng, băng nghiêng giúp chuyển hàng lên xuống các tầng mà không cần thang máy, tiết kiệm không gian.
Băng tải cong thay đổi hướng vận chuyển mà không cần dừng và chuyển tải. Có thể cong 90 độ, 180 độ hoặc hình chữ S tùy thiết kế.
Dùng trong siêu thị, sân bay nơi cần di chuyển hàng hóa linh hoạt trong không gian hạn chế. Băng cong phức tạp hơn băng thẳng, yêu cầu độ chính xác cao trong chế tạo và lắp đặt.
Dùng xích kim loại thay vì băng cao su, chịu tải nặng và nhiệt độ cao. Phù hợp vận chuyển pallet, thùng carton nặng, động cơ ô tô trong dây chuyền lắp ráp.
Băng tải xích chạy ồn hơn, cần bôi trơn định kỳ nhưng tuổi thọ rất cao, có thể dùng 10-15 năm trong điều kiện khắc nghiệt.
Băng tải máng vận chuyển than, quặng từ mỏ lên bãi chứa hoặc nhà máy chế biến. Trong mỏ lộ thiên, hệ thống băng tải dài hàng km thay thế xe tải, tiết kiệm nhiên liệu và giảm khí thải.
Băng tải chịu mài mòn cao với lớp phủ cao su dày, có thể vận chuyển đá sắc nhọn mà không bị thủng. Hệ thống cảm biến phát hiện rách băng, dừng máy tự động để tránh hư hỏng lớn.
Từ khai thác đá vôi, nghiền clinker đến đóng bao, toàn bộ quy trình đều dùng băng tải. Băng tải trong nhà máy xi măng phải chịu được bụi mịn, nhiệt độ cao và độ ẩm thấp.
Băng cao su chống tĩnh điện tránh tích điện gây cháy nổ khi vận chuyển bột xi măng. Hệ thống hút bụi lắp dọc băng tải giảm ô nhiễm môi trường.
Băng tải trong nhà máy thực phẩm phải đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh FDA, không chứa chất độc hại. Băng PU hoặc modul nhựa PP dễ vệ sinh, chống thấm nước và dầu mỡ.
Trong dây chuyền đóng gói, băng tải kết hợp với máy cân, máy dán nhãn, máy seal hoạt động đồng bộ. Robot sắp xếp sản phẩm lên băng tải với tốc độ hàng trăm sản phẩm mỗi phút.
Băng tải xích hoặc pallet vận chuyển khung xe qua các trạm lắp ráp. Công nhân đứng hai bên băng tải, lắp các bộ phận khi xe di chuyển chậm. Hệ thống này ra đời từ Henry Ford, tạo nền tảng cho sản xuất hàng loạt.
Băng tải hiện đại tích hợp AGV (xe tự hành) để linh hoạt điều chỉnh tốc độ và lộ trình theo nhu cầu sản xuất. Cảm biến RFID theo dõi từng xe qua các công đoạn, đảm bảo không lắp thiếu bộ phận.
Kho hàng hiện đại có hệ thống băng tải phức tạp với hàng chục km chiều dài. Hàng hóa từ xe tải được đặt lên băng, tự động phân loại theo mã vạch hoặc RFID đến các khu vực lưu trữ.
Trong trung tâm phân phối Amazon, hệ thống băng tải và robot làm việc 24/7, xử lý hàng triệu đơn hàng mỗi ngày. Băng tải cong, nghiêng, nâng hạ phối hợp tạo nên mạng lưới vận chuyển 3 chiều.
Băng tải vận chuyển lúa gạo, thóc từ xe vào kho, lên máy sấy hoặc xuống bao. Trong nhà máy chế biến rau củ, băng tải mang sản phẩm qua các công đoạn rửa, bóc vỏ, cắt, đóng gói.
Băng tải trong nông nghiệp thường chịu ẩm ướt, cần làm từ vật liệu chống gỉ như inox hoặc nhựa. Thiết kế đơn giản, dễ tháo rời để vệ sinh sau mỗi ca làm việc.
Băng tải vận chuyển liên tục không cần nghỉ, làm việc 24/7 nếu cần. Một băng tải có thể thay thế hàng chục công nhân vận chuyển thủ công, giải phóng lao động sang các công việc có giá trị cao hơn.
Tốc độ vận chuyển ổn định giúp đồng bộ hóa các công đoạn sản xuất, giảm thời gian chờ và tồn kho bán thành phẩm. Điều này đặc biệt quan trọng trong sản xuất just-in-time.
Sau khi đầu tư ban đầu, chi phí vận hành băng tải thấp hơn nhiều so với xe nâng hoặc xe tải. Điện năng tiêu thụ tối ưu, bảo trì đơn giản với chi phí phụ tùng thấp.
Trong mỏ than, một hệ thống băng tải vận chuyển hàng nghìn tấn mỗi giờ với chi phí chỉ bằng 1/10 so với sử dụng xe tải. Không cần tài xế, không tốn nhiên liệu, không mòn đường.
Băng tải giảm nguy cơ tai nạn do vận chuyển thủ công như té ngã, bị thương do vật nặng. Hệ thống có nút dừng khẩn cấp dọc theo chiều dài, công nhân có thể dừng máy ngay khi có nguy hiểm.
Các băng tải hiện đại tích hợp cảm biến chống kẹt, tự động dừng khi phát hiện vật cản bất thường. Rào chắn an toàn ngăn công nhân tiếp cận các bộ phận chuyển động.
Băng tải có thể thiết kế theo bất kỳ hình dạng, chiều dài nào phù hợp với nhà xưởng. Module hóa cho phép mở rộng hệ thống khi tăng sản lượng mà không cần đầu tư lại từ đầu.
Điều chỉnh tốc độ băng tải dễ dàng thông qua biến tần, phù hợp với nhiều loại sản phẩm khác nhau. Một băng tải có thể vận chuyển từ vật nhỏ như linh kiện điện tử đến vật lớn như máy móc.
Băng tải vận chuyển êm ái, giảm va đập so với các phương thức khác. Sản phẩm dễ vỡ như chai lọ, thủy tinh được di chuyển an toàn mà không bị vỡ.
Trong vận chuyển thực phẩm, băng tải kín hoặc có nắp đậy bảo vệ sản phẩm khỏi bụi bẩn và ô nhiễm. Hệ thống làm mát tích hợp duy trì nhiệt độ trong vận chuyển thực phẩm đông lạnh.
Hệ thống băng tải đầy đủ với các thiết bị phụ trợ có giá cao, đặc biệt với băng tải dài và phức tạp. Doanh nghiệp nhỏ có thể khó khăn trong đầu tư.
Giải pháp: bắt đầu với băng tải đơn giản cho công đoạn quan trọng nhất, sau đó mở rộng dần. Cân nhắc thuê hoặc mua băng tải cũ đã qua sử dụng từ các nguồn uy tín để giảm chi phí.
Băng tải cần kiểm tra, căng băng, bôi trơn con lăn định kỳ. Nếu bỏ qua bảo trì, băng có thể rách, con lăn kẹt gây dừng dây chuyền.
Giải pháp: xây dựng kế hoạch bảo trì phòng ngừa, ghi chép chi tiết lịch sử bảo trì. Đào tạo kỹ thuật viên nội bộ hoặc ký hợp đồng bảo trì với nhà cung cấp. Dự trữ phụ tùng dễ hỏng như con lăn, gạt vét để thay nhanh.
Băng tải phù hợp với vật liệu có hình dạng đồng đều. Vật liệu có kích thước, hình dạng thay đổi nhiều khó vận chuyển, dễ rơi hoặc nghiêng.
Giải pháp: sử dụng vách chắn hai bên băng hoặc băng có múi định hình để giữ vật liệu. Với vật dài như thép thanh, ống, dùng băng tải xích có giá đỡ chuyên dụng.
Nếu băng tải chính hỏng, toàn bộ dây chuyền phải dừng. Trong sản xuất liên tục 24/7, điều này gây thiệt hại lớn.
Giải pháp: thiết kế hệ thống băng tải dự phòng hoặc đường vòng. Lắp đặt cảm biến giám sát liên tục, cảnh báo sớm khi có dấu hiệu bất thường để can thiệp trước khi hỏng hoàn toàn.
Băng tải dài hoặc vận chuyển vật nặng tiêu thụ nhiều điện. Motor chạy liên tục cả khi không có vật liệu vẫn tốn điện.
Giải pháp: sử dụng biến tần giảm tốc độ khi tải nhẹ. Lắp cảm biến phát hiện vật liệu, tự động bật/tắt motor khi có/không có hàng. Chọn motor hiệu suất cao và hệ thống truyền động ít tổn thất.
Xác định kích thước, trọng lượng, hình dạng, nhiệt độ và tính chất hóa học của vật liệu. Vật liệu nặng cần băng dày, con lăn chắc chắn. Vật liệu nóng cần băng chịu nhiệt. Vật liệu có dầu mỡ cần băng chống trơn trượt.
Với vật liệu rời như cát, hạt, chọn băng máng. Với vật liệu thành khối như thùng carton, chọn băng phẳng hoặc modul. Vật liệu có góc sắc nhọn cần băng cao su chịu xé chuyên dụng.
Tính toán lượng vật liệu cần vận chuyển mỗi giờ. Năng suất phụ thuộc vào tốc độ băng, độ rộng băng và độ dày lớp vật liệu. Công thức cơ bản: Q = 3600 x v x A x ρ (kg/h), trong đó v là tốc độ (m/s), A là diện tích mặt cắt vật liệu (m²), ρ là khối lượng riêng (kg/m³).
Băng tải nên có năng suất dự trữ 20-30% để ứng phó khi tăng sản lượng. Không nên chạy băng tải ở công suất tối đa liên tục vì sẽ mau hỏng.
Chiều dài băng tải quyết định công suất motor và số lượng con lăn. Băng dài cần trống dẫn lớn và hệ thống căng băng mạnh để tránh trượt.
Vận chuyển lên cao cần băng nghiêng với bề mặt chống trượt. Góc nghiêng tối đa phụ thuộc vật liệu: vật liệu dính như đất ướt có thể nghiêng 30 độ, vật liệu khô như hạt chỉ nên nghiêng 15-20 độ.
Băng tải ngoài trời cần khung mạ kẽm hoặc inox chống gỉ, nắp che chống mưa nắng. Băng cao su phải chống UV để không bị nứt vỡ.
Môi trường ẩm ướt cần băng và con lăn inox, motor kín nước. Môi trường có hóa chất ăn mòn cần băng chuyên dụng kháng hóa chất. Môi trường có nguy cơ cháy nổ cần motor chống cháy nổ Ex.
Đo đạc kỹ không gian, tính toán lộ trình băng tải để tránh chướng ngại. Với không gian hạn chế, cân nhắc băng tải cong hoặc nâng hạ thay vì băng thẳng dài.
Băng tải di động trên chân có bánh xe phù hợp với nhà xưởng cần thay đổi bố trí thường xuyên. Băng tải gấp gọn tiết kiệm không gian khi không sử dụng.
Cân đối giữa chất lượng và giá thành. Băng tải rẻ có thể hỏng nhanh, tốn chi phí sửa chữa và thời gian dừng máy. Băng tải đắt nhưng bền vững hơn về lâu dài.
Nếu thiếu kỹ thuật viên, nên chọn băng tải đơn giản, dễ bảo trì. Nếu có đội ngũ kỹ thuật giỏi, có thể đầu tư băng tải tự động hóa cao để tận dụng hiệu quả.
